Hội thảo quốc tế “Tình hình châu Phi và Trung Đông 2011-2020 và Triển vọng”

Ngày đăng: 24/10/2020

Hội thảo quốc tế “Tình hình châu Phi và Trung Đông 2011-2020 và Triển vọng”

Thực hiện kế hoạch công tác năm 2020 và theo Quyết định số 1422/QĐ-KHXH ngày 16/09/2020 của Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, ngày 21/10/2020 tại Hội trường 3D, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, số 1, Liễu Giai Hà Nội, Viện Nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông đã tổ chức thành công Hội thảo quốc tế “Tình hình châu Phi và Trung Đông 2011-2020 và Triển vọng” với sự tham dự của hơn 120 đại biểu trong nước và quốc tế.

Hội thảo nhận được sự ủng hộ tích cực của đông đảo các đại sứ, đại biện, các nhà chính trị - ngoại giao của các nước châu Phi và Trung Đông tại Việt Nam, trong đó có Ông Mahmoud Hassan Nayel, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nước Cộng hòa Arab Ai Cập tại Việt Nam; Ông Nadav Eschar, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nhà nước Israel tại Việt Nam; Ông Jamale Chouaibi, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Ma Rốc tại Việt Nam; Ông Leornado Rosario Manuel Pene, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Cộng hòa Mô-zăm-bích tại Việt Nam; Ông Saleh Mohamed Ahmed Al Saqri, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Oman tại Việt Nam; Ông Mpetjane Kgaogelo Lekgoro, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nước Cộng hòa Nam Phi tại Việt Nam; Ông Obaid Saeed Aldhaheri, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất tại Việt Nam; Ông Redha Oucher, Bí thư thứ nhất, Đại sứ quán Algeria tại Việt Nam; Ông Ahmed Abdelmoaty, Bí thư thứ nhất, Đại sứ quán Ai Cập tại Việt Nam; Ông Mohamed Amine Baytar, Tham tán Đại sứ quán Ma Rốc tại Việt Nam… và một số sinh viên Châu Phi đang học tập tại Viện đào tạo quốc tế IFI.

Hội thảo cũng nhận được sự quan tâm của các bộ, ban ngành, các viện nghiên cứu, các trường đại học, các doanh nghiệp và báo chí của Việt Nam như: Ban Đối ngoại Trung ương; Vụ Trung Đông và Châu Phi và Vụ Thông tin, Bộ Ngoại giao; Vụ thị trường Châu Phi châu Phi, Bộ Công thương; Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (VUFO); Phòng Công nghiệp và Thương mại Việt Nam (VCCI); Viện Nghiên cứu Chiến lược, Bộ Công an; Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; các viện nghiên cứu và các ban của Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Viêt Nam; Đại học Nam Cần Thơ; Đại học Hùng Vương; Tập đoàn dầu khí Việt Nam (PVN); Công ty Đông dương; Báo Nhân dân… Đóng góp cho sự thành công của Hội thảo còn có các đơn vị đồng hành tổ chức cùng với Viện Nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông như: Viện đào tạo quốc tế IFI, Đại học Quốc gia Hà Nội; Hội trí thức Khoa học và Công nghiệp Trẻ Việt Nam; Viện Trí Việt và Quỹ Brenthurst, Nam Phi.

Hội thảo chia thành 04 phiên:

- Phiên Khai mạc do TS. Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam và Bà Nguyễn Phương Nga, Chủ tịch VUFO phát biểu diễn văn khai mạc, sau là bài đề dẫn của PGS. TS. Lê Phước Minh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông.

TS. Đặng Xuân Thanh

Phó Chủ tịch VASS

Bà Nguyễn Phương Nga

Chủ tịch VUFO

PGS. TS. Lê Phước Minh

Viện trưởng IAMES

- Phiên 2: Tình hình châu Phi và Trung Đông và khả năng hợp tác với Việt Nam do các đại sứ các nước Ai Cập, Israel, Ma Rốc, Mô-zăm-bích, Oman và Nam Phi tham luận.


Ông Mahmoud Hassan Nayel, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nước Cộng hòa Arab Ai Cập tại Việt Nam	Ông Nadav Eschar Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nhà nước Israel tại Việt Nam	Ông Jamale Chouaibi Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Ma Rốc tại Việt Nam

Ông Saleh Mohamed Ahmed Al Saqri

Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Oman tại Việt Nam

Ông Mpetjane Kgaogelo Lekgoro

Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nước Cộng hòa Nam Phi tại Việt Nam

Ông Leornado Rosario Manuel Pene

Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Cộng hòa Mô-zăm-bích tại Việt Nam

- Phiên 3: Hợp tác giữa Việt Nam và các nước châu Phi và Trung Đông trong một số lĩnh vực giàu tiềm năng do đại diện các bộ ban ngành, viện nghiên cứu và doanh nghiệp trình bày báo cáo. Đơn cử, Báo cáo “Quan hệ thương mại giữa Việt Nam với các nước Châu Phi và Trung Đông: Tình hình hợp tác giai đoạn 2011-2020 và Triển vọng 10 năm tới” do Ông Nguyễn Phúc Nam, Phó Vụ trưởng Vụ thị trường châu Á và châu Phi, Bộ Công thương trình bày; Báo cáo “Việt Nam có thể giúp các nước Châu Phi xóa đói giảm nghèo bằng kỹ thuật trồng lúa Miền Tây” do GS. TS. Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng Đại học Nam Cần Thơ trình bày; Báo cáo “Hợp tác nuôi trồng thủy sản giữa Việt Nam và các nước Châu Phi & Trung Đông: Tiềm năng và cơ hội” do TS. Mai Văn Tài, Trường phòng Hợp tác quốc tế, Viện nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thông trình bày; Báo cáo “Một số biện pháp thúc đẩy hợp tác dầu khí giữa Việt Nam và một số nước châu Phi và Trung Đông” do TS. Vũ Tiến Đạt, Phó trưởng Phòng Hợp tác Quốc tế, Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam...

- Phiên 4: Hội thảo trực tuyến với sự tham dự và tham luận của các học giả, nhà nghiên cứu, quan chức ngoại giao từ Mỹ, Pháp, Nam Phi và Mozambique. Cụ thể: Báo cáo “Tổng quan về tiềm năng và những thách thức kinh tế của Châu Phi sau dịch Covid-19” do TS Đinh Trường Hinh, Chủ Tịch Công Ty EGAT, Hoa Kỳ và Chuyên Viên Cao Cấp, Trung Tâm Nghiên Cứu Chính Sách Cho Các Nước Phát Triển Mới, Ma Rốc trình bày; Báo cáo “Châu Phi và mối đe dọa của Covid-19” do TS. Ray Hartley, Giám đốc Nghiên cứu, Quỹ Brenthurst, Nam Phi trình bày; Báo cáo “AU 2011-2020 và triển vọng hợp tác giữa AU và ASEAN” do TS. Philani Mthembu, Giám đốc điều hành, Viện Đối thoại toàn cầu, Nam Phi trình bày; Báo cáo “Vai trò của Nam Phi trong việc gìn giữ hòa bình ở Châu Phi và khả năng hợp tác với Việt Nam” do TS. Priyal Singh, Nghiên cứu viên, Viện Nghiên cứu An ninh, Pretoria, Nam Phi trình bày.

Ngoài ra, Hội thảo còn nhận được hàng chục bài báo cáo có liên quan đến chủ đề “Tình hình Châu Phi và Trung Đông 2011-2020 và Triển vọng” do các nhà nghiên cứu trong và ngoài Viện Nghiên cứu Châu Phi và Trung Đông viết gửi.

Nhìn chung, các bài tham luận, báo cáo đều đề cập đến mối quan hệ truyền thống hữu nghị giữa Việt Nam và các nước châu Phi và Trung Đông, được hun đúc từ lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc những năm 50 và 60 của thế kỷ trước. Đây là nền tảng vững chắc để Việt Nam và các nước châu Phi và Trung Đông thúc đẩy quan hệ hợp tác song phương, đa phương trong giai đoạn mới trên nguyên tắc “win-win” (đôi bên cùng có lợi), tôn trọng chủ quyền, bản sắc văn hóa của nhau và tuân theo Luật pháp quốc tế. Trong giai đoạn 2010-2019, trao đổi thương mại giữa Việt Nam và các nước trong khu vực châu Phi – Trung Đông tăng liên tục và là một thành tựu nổi bật trong quan hệ hữu nghị, hợp tác song phương. Nếu như năm 2010, tổng kim ngạch trao đổi thương mại hai chiều giữa Việt Nam và các nước châu Phi – Trung Đông mới chỉ đạt gần 6 tỷ USD, thì sau 10 năm con số này đã tăng hơn 3,5 lần, đạt 21,4 tỷ USD năm 2019, trong đó xuất khẩu của Việt Nam đạt khoảng 11,3 tỷ USD (xuất khẩu sang Trung Đông đạt 8,1 tỷ USD, sang châu Phi đạt 3,2 tỷ USD), nhập khẩu của Việt Nam đạt 10,1 tỷ USD (nhập khẩu từ Trung Đông đạt 6,2 tỷ USD, từ châu Phi đạt 3,9 tỷ USD) (Nhận xét của đại diện Bộ Công thương Việt Nam tại Hội thảo). Tuy nhiên, con số này ở mức khiêm tốn, chiếm tỷ trọng nhỏ so với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với các khu vực khác trên thế giới và chưa tương xứng với tiềm năng của cả hai bên. Hy vọng với nỗ lực và quyết tâm của cả Việt Nam và các nước trong khu vực châu Phi và Trung Đông, đến năm 2025 kỳ vọng sẽ nâng tổng kim ngạch thương mại lên đến 45 tỷ USD, gấp đôi so với con số hiện nay.

Ngoài ra, một số lĩnh vực hợp tác quan trọng và có triển vọng giữa hai bên cũng được các đại sứ, các nhà hoạch định chính sách và các nhà nghiên cứu…bàn luận và kiến nghị nhiều như: hợp tác phát triển nông nghiệp, dầu khí, đổi mới sáng tạo, công nghệ, giáo dục và du lịch... Việt Nam có thể giúp châu Phi xoá đói giảm nghèo bằng kỹ thuật trồng lúa từ Đồng bằng Sông Cửu long (ĐBSCL), miền Nam Việt Nam. Bởi châu Phi đất rộng nhưng người thưa. Đất đai có nhiều vùng có thủy lợi rất tốt như vùng ven sông Nile miền nam Sudan, vùng đồng bằng sông Niger, vùng hồ Volta (Ghana), vùng hồ Kivu (giữa Rwanda-Burundi và Đông Côngô), vùng thung lũng Zambezi (Mô-zăm-bích) có thể trồng lúa giống ngắn ngày từ ĐBSCL đạt năng suất trên 5 tấn/ha/vụ. Do vậy, cần tập trung đầu tư mô hình PPP (Đối tác công tư) vào lĩnh vực phát triển nông nghiệp bằng phương thức thích hợp và khác mới (kỹ thuật trồng lúa của Việt Nam) có thể giúp châu Phi thoát vòng lẫn quẩn đói nghèo trước đây và sẽ bắt kịp nông nghiệp các lục địa khác (Kiến nghị của GS. TS. Võ Tòng Xuân, Chuyên gia trồng lúa nước nổi tiếng, Hiệu trưởng Đại học Nam Cần Thơ). Đối với thủy sản, Việt Nam có quan hệ hợp tác trên nhiều lĩnh vực từ nuôi trồng, đánh bắt, chế biến và thương mại với nhiều quốc gia trên toàn cầu trong đó có các nước Châu phi như: Sudan, Nigeria, Mozambique…Các lĩnh vực tiềm năng cho hợp tác thủy sản còn nhiều dư địa từ sản xuất nuôi trồng, khai thác và chế biến tới thương mại; đảm bảo an ninh lương thực song song với an toàn thực phẩm; quản lý, bảo tồn và phát triển nguồn lợi; khoa học công nghệ; trao đổi và đào tạo nguồn nhân lực. Bởi hầu hết các nước khu vực Châu Phi và Trung Đông có khí hậu nhiệt đới nên nhiều đối tượng thủy sản nuôi ở Việt Nam ở cả ba môi trường nước ngọt, nước lợ và nước mặn khá tương đồng (Theo TS. Mai Văn Tài đến từ Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản I, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn). Đối với dầu khí, khu vực Trung Đông- Châu Phi là địa bàn được quan tâm chú trọng trong chiến lược đầu tư ra nước ngoài của Petrovietnam. Tập đoàn đã và đang nỗ lực, tích cực theo đuổi các cơ hội và thúc đẩy hợp tác trong việc tìm kiếm, thăm dò, khai thác dầu khí, cụ thể ở các nước như: Angola, Mozambique, Sudan, Algeria, Iran… Để tiếp tục triển khai thành công các dự án hiện có, mở rộng danh mục đầu tư tại khu vực tiềm năng này, đồng thời thúc đẩy hợp tác toàn diện với các đối tác khu vực Trung Đông – Châu Phi xuyên suốt chuỗi giá trị dầu khí, Petrovietnam xây dựng chiến lược đầu tư một cách bài bản, tránh rủi ro, dựa trên nền tảng quan hệ chính trị ngoại giao tốt đẹp giữa Việt Nam với các nước trong khu vực, tiếp cận với các đối tác tiềm năng thông qua sự hỗ trợ tích cực, hiệu quả của các cơ quan đại diện Việt Nam tại địa bàn sở tại cũng như thông qua các chuyến thăm cấp cao của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội (Phát biểu của TS.Vũ Tiến Đạt, Phó trưởng phòng Hợp tác Quốc tế, Tập đoàn dầu khí quốc gia Việt Nam). Hay Hệ sinh thái đặc biệt của Israel là mảng đất màu mỡ cho đổi mới sáng tạo và cho sự phát triển của doanh nghiệp. Israel nổi tiếng về công nghệ y tế, nông nghiệp, viễn thông, sản xuất thông minh, an ninh mạng, xử lý nước và giáo dục… (Phát biểu của Ông Nadav Eschar, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nhà nước Israel tại Việt Nam). Đây là những lĩnh vực vô cùng cấp thiết mà Việt Nam mong muốn thúc đẩy hợp tác mạnh mẽ với Israel nói riêng và với các quốc gia châu Phi – Trung Đông khác trong bối cảnh cách mạng 4.0 và biến đổi khí hậu. Du lịch cũng là một lĩnh vực hợp tác tiềm năng to lớn song chưa được khai thác. Trong thời gian gần đây, Việt Nam ngày càng trở thành một điểm đến hấp dẫn đối với khách du lịch Ai Cập. Sau khi kiểm soát đại dịch Covid-19, việc khai thác các chuyến bay trực tiếp giữa hai nước hoặc ít nhất là các chuyến bay thuê bao đến các điểm du lịch, có thể là công cụ thúc đẩy quan hệ song phương và đóng góp vào các kế hoạch phục hồi hậu Covid-19 của hai nước (Nhận xét của Ông Mahmoud Hassan Nayel, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nước Cộng hòa Arab Ai Cập tại Việt Nam). Rõ ràng, Việt Nam và các nước châu Phi và Trung Đông cần mở rộng hợp tác sang nhiều lĩnh vực khác nhau như: chuyển giao công nghệ, nông nghiệp và thủy sản với công nghệ cao, đào tạo giáo dục, trao đổi đầu tư và hợp tác tại các khu kinh tế tự do và hậu cần, trao đổi kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh tế hàng hải (chẳng hạn giữa cảng Duqm của Oman và cảng Hồ Chí Minh), tận dụng các vị trí chiến lược của cả hai quốc gia và phù hợp với kế hoạch phát triển của Oman và Việt Nam (Phát biểu của Ông Saleh Mohamed Ahmed Al Saqri, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Oman tại Việt Nam). Trong bối cảnh thế giới mới, điều cấp bách là phải khuyến khích các hiệp hội kinh tế, doanh nghiệp của hai quốc gia (Việt Nam và Mô-zăm-bích) đi đầu trong việc tận dụng các cơ chế mới và cơ hội đầu tư. Đồng thời, cần phải xác định lại các đối tác hợp tác tiềm năng trong việc thực hiện các dự án về cơ sở hạ tầng (công nghiệp và công trình công cộng), năng lượng, nông nghiệp, du lịch và khai khoáng (Phát biểu của Ông Leornado Rosario Manuel Pene Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Cộng hòa Mô-zăm-bích tại Việt Nam). Một ví dụ khác, Ma Rốc và Việt Nam có thể hợp tác với nhau ở Châu Phi như: xây dựng các liên doanh, các dự án hợp tác kinh tế và kỹ thuật ba bên, giống như các sáng kiến hiện tại mà Ma Rốc đang thực hiện hiệu quả với các nước châu Á khác như: Nhật Bản, Trung Quốc và Hàn Quốc. Ma Rốc sẵn sàng là cửa ngõ cho Việt Nam tiếp cận vào các thị trường châu Phi, đặc biệt là thị trường Tây Phi nơi mà Ma Rốc có sự hiện diện nhiều mặt và đã tích lũy kinh nghiệm quý báu trong việc tiến hành kinh doanh và thực hiện các dự án trong các lĩnh vực đa dạng. Tương tự như vậy, Việt Nam được coi là cửa ngõ lý tưởng để Ma Rốc thâm nhập vào các thị trường ASEAN bởi Việt Nam hiện là nước dẫn đầu phục hồi kinh tế hậu Covid-19 trong khu vực và được tất cả mọi người coi là một câu chuyện thành công (Khăng định của Ông Jamale Chouaibi, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Ma Rốc tại Việt Nam). Việt Nam không chỉ đóng một vai trò quan trọng trong khu vực ASEAN mà còn đang trở nên quan trọng trong hợp tác với Nam Phi… Nam Phi sẽ chính thức gia nhập Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác của ASEAN với tư cách là Bên ký kết cấp cao (TAC) trong nhiệm kỳ Việt Nam làm Chủ tịch ASEAN. Và Nam Phi cũng sẵn sàng hỗ trợ và tạo điều kiện cho Việt Nam xây dựng quan hệ chặt chẽ hơn với Liên minh châu Phi (Phát biểu của Ông Mpetjane Kgaogelo Lekgoro, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Nước Cộng hòa Nam Phi tại Việt Nam).

Có thể nói rằng, hội thảo quốc tế “Tinh hình châu Phi & Trung Đông 2011-2020 và triển vọng” không chỉ mang tính thời sự mà còn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Hội thảo thực sự là diễn đàn để các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, Đại sứ các nước châu Phi và Trung Đông tại Việt Nam, các nhà hoạch định chính sách và các doanh nghiệp trong và ngoài nước trao đổi thông tin, phân tích, đánh giá tình hình quan hệ hợp tác giữa các quốc gia châu Phi - Trung Đông với Việt Nam trên tất cả các lĩnh vực thương mại, đầu tư, nông ngư nghiệp, giáo dục, du lịch, và chính trị, đối ngoại, an ninh, văn hoá, xã hội, … trong giai đoạn 2011-2020; chia sẻ kinh nghiệm, dự báo và gợi ý một số kiến nghị chính sách nhằm thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa Việt Nam với các nước châu Phi và Trung Đông trong giai đoạn 10 năm tới (2021-2030), góp phần triển khai có chất lượng, hiệu quả Đề án “Phát triển quan hệ giữa Việt Nam với các nước Trung Đông - châu Phi giai đoạn 2016-2025” của Thủ tướng Chính phủ.

Tổng hợp và đưa tin

Phạm Kim Huế