1. Sự cần thiết của đề tài

Israel có một thời gian đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế lớn từ năm 1999 đến cuối năm 2000, với nguyên nhân là tăng trưởng mạnh trong lĩnh vực công nghệ cao, tạo điều kiện tăng cường xuất khẩu các sản phẩm công nghệ có giá trị lớn, thu về nguồn ngoại tệ lớn cho đất nước. Trong khoảng 3 năm từ cuối năm 2000 đến năm 2003, nền kinh tế Israel chựng lại, thậm chí là suy giảm. Nguyên nhân gây nên sự giảm sút mạnh đó là bởi ảnh hưởng lớn từ sự suy giảm mạnh của nền kinh tế Mỹ, là đối tác kinh tế lớn của Israel, gây nên sự sụt giảm nghiêm trọng trong thị trường công nghiệp công nghệ cao và thị trường vốn. Hơn nữa, tại Israel, phong trào intifada (phong trào đánh bom liều chết của người Palesstine) bùng nổ, gây nên nhiều tổn thất cho Israel về an ninh – chính trị, nhân lực và cả kinh tế - chủ yếu trong ngành du lịch và công nghiệp xây dựng. Những yếu tố ấy gây ảnh hưởng xấu cho kinh tế Israel khiến cho giá trị cổ phiếu công nghệ cao trên thị trường NASDAQ giảm sút, giảm đầu tư của Israel vào các công ty khởi nghiệp, giảm mạnh vốn đầu tư vào nền kinh tế. Năm 2003 được các nhà nghiên cứu đánh giá là năm mà tốc độ nền kinh tế Israel suy giảm mạnh nhất kể từ sau khi nước này thực hiện Chương trình Ổn định Kinh tế năm 1985.

Đứng trước thực trạng kinh tế ấy, chính phủ Israel đã thực hiện một số chính sách mạnh mẽ về tài chính, tiền tệ, thương mại, đầu tư… nhằm khôi phục sự phát triển cho toàn nền kinh tế nói chung, ngành công nghiệp công nghệ cao nói riêng. Do vậy, tốc độ tăng trưởng kinh tế đã phần nào hồi phục, đưa nền kinh tế Israel tiếp tục phát triển với những bước đi không nhanh nhưng ổn định và chắc chắn.

Đó là lý do để tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu "Chính sách phục hồi kinh tế Israel giai đoạn hiện nay và một số kinh nghiệm tham khảo" để nghiên cứu chính sách và thực trạng nền kinh tế Israel giai đoạn hiện nay, từ đó rút ra một số bài học kinh nghiệm mà Việt Nam có thể tham khảo.

 

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

- Nghiên cứu về chính sách phục hồi kinh tế Israel giai đoạn hiện nay (từ năm 2003-2015).

- Đưa ra kinh nghiệm tham khảo cho Việt Nam từ nghiên cứu trường hợp Israel.

 

3. Tình hình nghiên cứu ngoài nước và trong nước

Các công trình nghiên cứu về kinh tế Israel ở trong nước rất thiếu vắng, các nghiên cứu trong nước cơ bản chỉ tập trung vào các nội dung chính trị, an ninh, xã hội, văn hóa… của quốc gia này. Nhìn chung, hầu hết các nghiên cứu về kinh tế Israel là do các tác giả nước nước ngoài thực hiện. Có thể điểm qua một số công trình sau có liên quan đến nội dung mà nhiệm vụ nghiên cứu này lựa chọn, đó là:

-  Rafi Melnick & Yosef Mealem (2009), "Israel Economy, 1986-2008" Sep. 2009: Trong nghiên cứu này, hai tác giả đề cập rất kỹ lưỡng các giai đoạn phát triển của nền kinh tế Israel từ năm 1986 cho đến năm 2008, trong đó phân tích rõ đặc điểm, nguyên nhân, thực trạng của từng giai đoạn phát triển kinh tế. Với quá trình phát triển kinh tế giai đoạn gần đây, hai tác giả cũng đã đưa ra những nghiên cứu về đặc điểm và khái quát thực trạng phát triển kinh tế từ năm 2003 đến năm 2008 để bước đầu có cái nhìn khái lược về giai đoạn phát triển kinh tế này của Israel.

-  Joshep Bachar (Tháng 9, 2006), Kinh tế Israel và cải cách thị trường vốn. Đây là nghiên cứu riêng của TS Joshep Bachar, cũng là Tổng Vụ trưởng Bộ Tài Chính Israel thời điểm đó. Trong nghiên cứu này, ông đã phân tích sâu vào việc cải cách thị trường vốn của Israel từ năm 2003 đến năm 2007 trong đó nhấn mạnh vào chính sách kinh tế, hoạt động kinh tế, cải cách và phát triển thị trường vốn tạo động lực cho nền kinh tế phát triển.

-  Zehev Tadmor (Mar. 2011), The National Science and Technology Policy of the State of Israel. Đây là nghiên cứu khá sâu sắc về các chính sách xây dựng và phát triển cũng như hỗ trợ lĩnh vực khoa học và công nghệ ở Israel từ khi sơ khai vào những năm đất nước Israel mới giành độc lập cho đến những năm gần đây. Nghiên cứu trên đã giúp người đọc có cái nhìn toàn diện và sâu sắc về lĩnh vực khoa học và công nghệ, được coi như động lực để kích thích sự phát triển mạnh mẽ của ngành công nghiệp công nghệ cao ở nước này.

Nhìn chung những nghiên cứu về quá trình phát triển kinh tế Israel giai đoạn hiện nay khá nhiều song chưa hệ thống. Các nghiên cứu thường tập trung vào một lĩnh vực nghiên cứu cụ thể nào đó hoặc một giai đoạn phát triển kinh tế nào đó, còn những nghiên cứu mang tính chất khái quá về cả thời gian và các nội dung mang tính hệ thống về sự phát triển của cả nền kinh tế Israel thì còn thiếu vắng. Do đó, việc tiến hành nghiên cứu Chính sách phục hồi kinh tế Israel giai đoạn hiên nay và kinh nghiệm tham khảo cho Việt Nam là thực sự cần thiết.

 

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

- Đối tượng nghiên cứu: Chính sách kinh tế của Israel.

- Phạm vi nghiên cứu:

Về không gian: Là Israel và Việt Nam.

Về thời gian: Nhiệm vụ sẽ lựa chọn mốc thời gian là năm 2003 theo lập luận ở trên và tập trung nghiên cứu từ năm 2003 đến nay (năm 2015).

Về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu chính sách tư nhân hóa; chính sách cải cách tài chính; chính sách tự do hóa thương mại và đầu tư; chính sách xây dựng và phát triển ngành dịch vụ tài chính.

 

5. Nội dung nghiên cứu

Từ mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài sẽ tập trung làm rõ những nội dung lớn như sau:

1.    Bối cảnh của nền kinh tế Israel từ khi thực hiện chính sách phục hồi kinh tế năm 2003.

2.    Các chính sách phục hồi kinh tế trong Kế hoạch Phục hồi kinh tế năm 2003 và những năm tiếp theo.

3.    Đánh giá các chính sách phục hồi kinh tế của Israel và rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam